موسسه خیریه یک سازمان غیرانتفاعی است که با هدف ایجاد تغییرات مثبت و انجام امور خیرخواهانه و محبت آمیز به افراد کم برخوردارجامعه ایجاد می‌شود. موسسه‌های خیریه در ایران نقش‌ها و مسئولیت‌های زیادی در رسیدگی به مسائل اجتماعی و کمک به نیازمندان دارند. در این مقاله افرا ضمن تعریف موسسه خیریه به بررسی اهمیت و انواع مختلف آنها می‌پردازیم.
موسسه خیریه چیست؟
یک موسسه خیریه نوعی از سازمان مردم نهاد است که با مشارکت مردم و در قالب نهاد‌های مردمی به شناسایی و رفع مسائل و آسیب‌های اجتماعی در زمینه‌هایی چون آموزش، معیشت، بهداشت و درمان و غیره می‌پردازد. ماهیت و نوع اقدامات این گونه موسسات، خیرخواهانه و بشردوستانه است. قوانین حاکم بر خیریه‌ها در هر کشور متفاوت است. هر یک از موسسات خیریه بنابر اهداف خاصی شکل می‌گیرند و با توجه به ماموریت‌های از پیش تعیین شده، قادر به فعالیت در چارچوب قوانین هستند.
خیریه ها چه نقشی در کاهش مسائل اقتصادی و اجتماعی دارند؟
انجام فعالیت‌های خیرخواهانه در خیریه‌ها تنها محدود به کمک‌های مالی نیست. این امر خیرخواهانه می‌تواند به عنوان یک الگوی نسلی جهت انتقال به فرزندان باشد. این افراد سخاوت و از خودگذشتگی را برای فرزندان خود به ارث باقی می‌گذارند. وجود موسسات خیره در جوامع علاوه بر کاهش فقر و مسائل اقتصادی می‌توانند ادامه دهنده فرهنگ سخاوت و نیکوکاری باشد. در ادامه به بررسی اهمیت وجود خیریه‌ها و نقش آنها در کاهش آسیب‌های اجتماعی خواهیم پرداخت.
1. ایجاد برابری اجتماعی توسط موسسات خیریه
مفهوم برابری اجتماعی (social equality) یکی از مفاهیم مطرح در علم جامعه شناسی است که در آن همه افراد یک جامعه فرصت‌های یکسانی در دسترسی به کالا و خدمات اجتماعی دارند. یکی از مهم ترین اهداف ایجاد موسسات خیریه، ایجاد برابری اجتماعی و فراهم کردن فرصت برابر برای رشد و توسعه همه افراد جامعه است. از نمودهای ایجاد برابری اجتماعی، رفع تبعیض‌های موجود در زمینه‌های مختلف است که در ادامه به دو مورد از این موارد پرداخته خواهد شد.
– رفع نابرابری جنسیتی
مفهوم نابرابری جنسیتی یا (gender inequality) به وضعیتی اطلاق می‌شود که افراد جوامع با جنسیت متفاوت از فرصت‌ها و امکانات برابر و مساوی در دریافت خدمات اجتماعی در جامعه برخوردار نباشند. آمارها در کشور ما حاکی از آن است که دختران 4 برابر بیشتر از پسران از تحصیل باز می‌مانند. بدین ترتیب موسسسه‌های خیریه وارد عمل می‌شوند تا با ایجاد فرصت و شرایط برابر برای همه افراد جامعه، شرایط بهتری را برای زندگی آنها فراهم کنند.
– رفع تبعیض نژادی
منظور از تبعیض نژادی یا(racial discrimination) پیش‌داوری و قضاوت افراد بر اساس تفاوت‌های نژادی شامل تفاوت مبنی بر ظاهرفیزیکی یا تفاوت‌های فرهنگی و آداب و رسوم است. غیرمنصفانه است که بخواهیم فردی را به علت محل تولدش به عنوان شهروند درجه 2 بشناسیم. بنابراین یکی از مهم ترین اقدامات خیریه‌ها کمک به تمامی افراد نیازمند صرف از نظر از محل تولد و نژاد آن‌هاست تا بدین ترتیب تمامی افراد جامعه فرصت یکسان برای برخورداری از تمامی امکانات جامعه را داشته باشند.
2. تقویت روحیه دگردوستی با فعالیت در موسسه خیریه
انسان‌دوستی و کمک به هم نوع یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصائص انسان است. هریک از موسسات خیریه در جامعه یادآور یکی از آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی موجود در جامعه هستند. بدین ترتیب موسسات خیریه با ترویج روحیه انسان دوستی و نیکوکاری این پیام را به جامعه منعکس می‌کنند که «درد دیگری درد خود توست». در دنیای امروز با گسترش استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی این پیام بیش از همیشه می‌تواند به سطح جامعه گسترش پیدا کند.
3. پویایی نظام اقتصادی با وجود موسسات خیریه
برای داشتن یک نظام اقتصادی پویا، استفاده از تمامی ظرفیت جمعیتی در جامعه اهمیت دارد. زمانی که بخشی از جمعیت در نظام اقتصادی تاثیرگذار نباشد چرخ نظام اقتصادی به خوبی نمی‌چرخد و آن نظام دچار اختلال می‌شود. موسسه‌های خیریه با اقداماتی چون ایجاد فرصت اشتغال برای همه افراد جامعه، سعی در ایجاد یک نظام اقتصادی پویا دارند.
4. بهبود سطح سلامت افراد جامعه با وجود موسسات خیریه
فرصت و میزان دسترسی افراد جامعه به امکانات بهداشتی یکسان نیست و همین امر باعث می‌شود که در برخی از مناطق محروم افراد به بیماری‌های مختلفی دچار شوند. بدین ترتیب موسسات خیریه با ایجاد زیرساخت‌های درمانی مثل درمانگاه و بیمارستان یا اعزام تیم‌های پزشکی به مناطق دورافتاده به بهبود و ارتقای سطح سلامت جامعه کمک می‌کنند.
انواع موسسات خیریه: تنوع و تفاوت آنها
موسسات خیریه با توجه به حیطه و نوع فعالیت آنها می‌توانند به انواع مختلفی تقسیم شوند. این موسسات بنابرحیطه فعالیت به دو دسته موسسات خیریه دولتی و غیر دولتی تقسیم می‌شود. موسسات خیریه دولتی شامل موسساتی است که اهداف آنها در راستای اهداف سازمان‌های دولتی است و بخش عظیمی از منابع مالی آنها از جانب دولت‌ها تامین می‌شود. موسسات خیریه غیردولتی نیز به موسساتی گفته می‌شود که به صورت خصوصی و مردم نهاد شکل می‌گیرند وخیرین حامیان مالی این نوع موسسات هستند.
1. موسسات خیریه آموزشی
این موسسات در زمینه آموزش به افراد محروم جامعه فعالیت می‌کنند. موسسات آموزش معلولین یا ناتوایان ذهنی جزو این دسته از موسسات هستند.
2. موسسه خیریه پژوهشی
اینگونه موسسات با انجام تحقیقات در حوزه‌های خاصی چون سرطان، به رفع مشکلات و نیازهای اساسی جامعه کمک می‌کنند. به عنوان مثال تحقیق بر روی داروهای ارزان قیمت برای معالجه بیماری سرطان.
3. موسسات خیریه درمانی
این موسسات با احداث بیمارستان یا درمانگاه و یا اعزام نیرو‌های درمان در مواقع و شرایط خاصی چون زلزله و سیل به بهبود و ارتقای وضعیت سلامت جامعه می‌پردازند.
4. موسسات خیریه محیط زیستی
از جمله اقدامات این نوع از موسسات خیریه عبارت‌اند از:
- ایجاد پناهگاه برای حیوانات بی سرپرست و آسیب دیده
- بازیافت باتری‌های استفاده شده
- کمک به جمع‌آوری مواد تجدید ناپذیر در طبیعت
- جلوگیری از قطع درختان و مصرف بی رویه کاغذ
وظایف موسسات خیریه چیست؟
موسسات خیریه بر اساس اساسنامه، خدمات و اقدامات متفاوتی را به جامعه عرضه می‌کنند. برخی از آنها در زمینه خاصی همچون بیماران خاص، کودکان کار، زنان بی سرپرست و غیره فعالیت دارند. گروهی دیگر از موسسات خیریه نیز فعالیت‌هایی در سطح گسترده‌تر انجام می‌دهند. وظایف و اقدامات این موسسات شامل:
1.حمایت مالی: تامین نیازهای اساسی افراد نیازمند از جمله خوراک، پوشاک و تامین سرپناه و جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیر‌نقدی
2.حمایت تحصیلی: فراهم آوردن امکان تحصیل برای کودکان در مناطق کم برخوردار
3.حمایت درمانی: اعزام نیروی درمان در شرایط بحرانی، ساخت بیمارستان و مراکز درمانی در مناطق محروم
4.توانمندسازی جامعه: کمک به افراد آسیب دیده و در بلایای طبیعی چون زلزله و سیل و کمک به معلولان و سالمندان
5.ترویج فرهنگ خیرخواهی: خیریه‌ها با انجام فعالیت بشردوستانه موجب تقویت فرهنگ خیرخواهی و نیکوکاری می‌شوند.
شرایط دریافت مجوز موسسات خیریه
در ابتدا سازمان‌های متعددی چون سازمان بهزیستی، وزارت کشور، وزارت ورزش و جوانان و نیروی انتظامی می‌توانستند برای موسسه خیریه مجوز صادر کنند اما در حال حاضر صدور مجوز تنها به وزارت کشور واگذار شده است. برای ثبت یک موسسه خیریه احزار شرایطی مورد نیاز است از جمله:
- موسس موسسه خیریه باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را دارا باشد.
- اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل باید صلاحیت علمی و تخصصی لازم را داشته باشند.
- مدرک تحصیلی فوق دیپلم برای مدیر عامل و مدرک کارشناسی برای دو نفر از اعضای هیئت مدیره الزامی است.
- حداقل سرمایه مورد نیاز برای موسسات خیریه غیر انتفاعی 30 میلیون ریال و برای موسسات غیردولتی انتفاعی 60 میلیون ریال است.
- شخصی که اقدام به ثبت موسسه خیریه می‌کند بایستی حداقل 23 سال تمام داشته باشد.
- مکان تاسیس موسسه خیریه باید مورد تایید سازمان بهزیستی استان قرار بگیرد.
چگونه به موسسات خیریه کمک کنیم؟
کمک‌های خیرخواهانه تنها محدود به کمک‌های نقدی و مالی نیست. هرکس می‌تواند مهارت و تخصص خود را در راه نیکوکاری به اشتراک گذاشته و در این راه قدم بردارد. به عنوان مثال:
- اگر روان‌شناسید:
می‌توانید با دادن مشاوره به افراد نیازمند در موسسات خیریه به بهبود و حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی آنها کمک کنید. سازمان‌های خیریه در حوزه سلامت، به پیشگیری، شناسایی و درمان بیماری‌هایی که سلامت روان افراد را به خطر می‌اندازد می‌پردازند.
- اگر حسابدارید:
اگر به کار‌های اداری و انجام امور مالی علاقه‌مندید می‌توانید به عنوان نیروی داوطلب در موسسات خیریه مشغول به کار شوید و موسسات را از پرداخت هزینه برای استخدام نیرودر این زمینه معاف کنید.
- اگر پرستارید:
افراد با تحصیلات پرستاری و فعال در حوزه درمان می‌توانند کمک‌های شایان توجهی در بهبود و سلامت جسمی نیازمندان ایفا کنند. پرستاران فعال در حیطه کودک نیز می‌توانند با ایجاد فضای مفرح و بازی‌های متنوع با بچه‌ها به حفظ وبهبود سلامت روان آنها کمک کنند.
کمک وفعالیت در موسسات خیریه محدود به افرادی که تحصیلات آکادمیک دارند نمی‌شود. به عنوان مثال افرادی که وسیله نقلیه خود را چند ساعت در هفته در اختیار این سازمان‌ها قرار می‌دهند می‌توانند در کاهش هزینه‌های موسسات خیریه تاثیر به سزایی داشته باشند.
لیست موسسات خیریه‌های ایران
لیست کلیه مراکز خیریه و نیکوکاری کشور را می‌توانید به تفکیک استان و حوزه فعالیت در سایت افرا مشاهده نمایید.
بر اساس استاندارد افرا، موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد خود را به‌صورت رایگان مورد سنجش قرار دهید و یک گزارش مدیریتی دریافت کنید.