اگر سازمان نیکوکاری، مردم‌نهاد و خیریه شما تمام اهداف خود را به دست آورد، نتیجه آن چه شکلی خواهد بود؟ چه دنیای جدیدی به واسطه آن ایجاد خواهد شد؟ پاسخ به این سوالات پایه‌گذار بیانیه چشم‌انداز سازمان نیکوکاری، خیریه و مردم‌نهاد شما خواهد بود.
توسعه و تمرکز بر روی بیانیه چشم‌انداز سازمان مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری ممکن است مهم‌ترین بخش از برنامه‌ریزی استراتژیک باشد. بیانیه چشم‌انداز چیزی فراتر از یک جمله ساده است. این فرصت شماست تا به امکانات بزرگ بیندیشید، دلایل اهمیت کارتان را بیان کنید و مشخص کنید که آینده چگونه متفاوت خواهد بود اگر در تلاش‌های خود موفق شوید.
کار بر روی توسعه یا شفاف‌سازی چشم‌انداز شما را مجبور می‌کند که از کارهای روزمره بیرون بیایید، تمام تردیدهایتان را کنار بگذارید و به سادگی بپرسید “اگر…؟”
اگر سازمان ما تمام اهداف خود را به دست آورد، دنیای نتیجه آن چگونه تغییر خواهد کرد؟
پاسخ معمولاً هم ساده است و هم شگفت‌انگیز، و کشف آن می‌تواند سازمان‌های نیکوکاری را به مسیرهای کاملاً جدید و تاثیرگذار هدایت کند. اگر مدتی از زمانی که سازمان به دقت به بیانیه چشم‌انداز خود نگاه کرده یا از ذینفعان خود برای ارزیابی آن نظر خواسته است، می‌گذرد، این راهنمای جامع بیانیه‌های چشم‌انداز برای سازمان‌های مردم‌نهاد، نیکوکاری و خیریه برای شماست.
بیانیه چشم‌انداز سازمان مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری چیست؟
تعریف: بیانیه چشم‌انداز سازمان خیریه، نیکوکاری و مردم‌نهاد
بیانیه چشم‌انداز سازمان مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری توصیف می‌کند که اگر سازمان شما تمام اهداف خود را محقق کند، آینده چگونه خواهد بود.
اگر شما واقعاً چشم‌انداز خود را به کامل‌ترین شکل ممکن محقق کنید، سازمان شما دیگر نیازی به وجود داشتن نخواهد داشت.
یک بیانیه چشم‌انداز سازمان مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری ویژگی‌های زیر را دارد:
- جسورانه: چشم‌انداز نمایانگر رویایی است که فراتر از آنچه که فکر می‌کنید ممکن است. این قله‌ای است که سازمان شما در تلاش است به آن برسد. این شما را از واقعیت و محدودیت‌های فعلی‌تان خارج می‌کند.
- ریشه‌دار در دارایی‌های موجود: چشم‌انداز بر اساس جایگاه فعلی سازمان نیکوکاری‌تان ساخته می‌شود: تاریخچه، پایگاه حامیان، قوت‌ها، توانمندی‌های منحصر به فرد، منابع و برنامه‌ها. همچنین باید شامل آنچه باشد که شما در مسیر دستیابی به مأموریت خود ادامه خواهید داد.
- پیش‌بینی آینده: چشم‌انداز تصویری از سازمان در آینده‌ای دور ارائه می‌دهد، که شما را مجبور می‌کند پیش‌بینی‌ها و فرضیات آگاهانه‌ای انجام دهید.
- الهام‌بخش و انگیزه‌دهنده: چشم‌انداز شما با زبانی الهام‌بخش ارتباط برقرار می‌کند. این تصویر روشنی را در ذهن ذینفعان شما ایجاد می‌کند که احساسات و هیجان را تحریک می‌کند و در عین حال چالشی را مطرح می‌کند. چشم‌انداز شما جهت‌گیری سازمان را مشخص می‌کند و همه را به جلو می‌راند تا به آن برسند.
- محرک هدف: چشم‌انداز به کارکنان و دیگر ذینفعان حس هدف بزرگتری می‌دهد، به طوری که آنها احساس می‌کنند در حال ساختن یک کاتدرال هستند نه فقط گذاشتن سنگ‌ها.
- واضح: چشم‌انداز از زبان دقیق و روزمره استفاده می‌کند و از ابهام یا اغراق اجتناب می‌کند.
اگر چشم‌انداز شما به نظر می‌رسد که دور از دسترس است، دقیقاً در مسیر درستی فکر می‌کنید.
و همین دلیل است که درست نوشتن بیانیه چشم‌انداز تا این حد اهمیت دارد. این بیانیه توجه همه اعضای تیم و هیئت مدیره سازمان شما را به دلیل بزرگتری که باعث وجود سازمان شما شده و اهمیت کاری که انجام می‌دهید، معطوف می‌کند. همچنین این ایده‌ها و آرمان‌ها را به ذینفعان خارجی مانند حامیان، اعضای جامعه و داوطلبان منتقل می‌کند. بیانیه چشم‌انداز مقصدی است که به مسیر راه‌اندازی یک سازمان مردم‌نهاد، نیکوکاری و خیریه تاثیرگذار معنا می‌بخشد و به همه این امکان را می‌دهد که به گفته استفن کاوی «با پایان در ذهن شروع کنند.» “begin with the end in mind.”
تفاوت بیانیه چشم‌انداز با بیانیه ماموریت در سازمان مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری چیست؟
ما بیانیه ماموریت سازمان مردم‌نهاد، نیکوکاری و خیریه را به عنوان کاری که شما هر روز برای دستیابی به چشم‌انداز خود انجام می‌دهید تعریف می‌کنیم؛ اینکه چه کاری انجام می‌دهید، برای چه کسانی انجام می‌دهید و تأثیر مورد نظر شما چیست.
همانطور که در تعریف آمده، بیانیه چشم‌انداز سازمان مردم‌نهاد، نیکوکاری و خیریه همراه با بیانیه ماموریت سازمان کار می‌کند. ساده‌ترین راه برای درک تفاوت بین این دو این است که بیانیه چشم‌انداز باید توضیح دهد «چرا»، در حالی که بیانیه ماموریت باید توضیح دهد «چگونه».
بیانیه‌های چشم‌انداز و ماموریت به‌عنوان یک جفت همزیست عمل می‌کنند و شما نمی‌توانید بیانیه چشم‌انداز موثری داشته باشید مگر اینکه بیانیه ماموریت مؤثری هم داشته باشید و بالعکس. اگر بیانیه چشم‌انداز شما کار نمی‌کند و نمی‌توانید دلیل آن را پیدا کنید، احتمالاً مشکل در بیانیه مأموریت شما نهفته است. یک بیانیه مأموریت مؤثر باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- بر اساس شایستگی‌های اصلی: این بیانیه باید نشان دهد که سازمان شما در چه کارهایی واقعاً توانمند است و نه فقط آرزوهای آینده‌اش.
- واقعی: این بیانیه باید قابل دستیابی باشد و بتوان در آینده نزدیک آن را محقق کرد.
- متمرکز بر حال: این بیانیه باید مشخص کند که شما امروز چه کاری انجام می‌دهید تا در آینده به چشم‌انداز خود دست یابید.
- تاکتیکی: این بیانیه باید بیشتر بر چگونگی ایجاد تغییرات متمرکز باشد تا بر چرایی آن (که این مورد باید در چشم‌انداز شما باشد).
- منحصر به فرد: در حالی که دو سازمان ممکن است چشم‌اندازهای مشابهی داشته باشند، هیچ دو سازمانی نباید ماموریت یکسانی داشته باشند.
- خاص: این بیانیه باید تغییر خاصی را که سازمان شما در حال تلاش برای ایجاد آن است، به وضوح بیان کند.
مانند بیانیه چشم‌انداز، بیانیه مأموریت نیز باید واضح، الهام‌بخش و انگیزه‌دهنده باشد. اگر بیانیه مأموریت سازمان شما این معیارها را ندارد، یا اگر مسائلی که باید در بیانیه ماموریت شما بیاید، در بیانیه چشم‌انداز شما دیده می‌شود (که یک مشکل رایج است)، این ممکن است نشانه‌ای باشد که نیاز به کار بیشتر روی بیانیه ماموریت خود دارید تا بیانیه چشم‌انداز خود را به درستی تنظیم کنید.
شاید برایتان سوال پیش بیاید که کدام یک باید اولویت داشته باشد: توسعه چشم‌انداز یا توسعه ماموریت؟ این یک معضل «اول مرغ یا تخم‌مرغ» است، اما معمولاً بهترین نتایج از کار بر روی چشم‌انداز اول و سپس مأموریت به‌دست می‌آید، و سپس بین این دو جابجایی صورت می‌گیرد تا زمانی که به طور یکپارچه با هم کار کنند.
چه عناصر استراتژیک دیگری باید همراه با بیانیه چشم‌انداز و ماموریت باشد؟
علاوه بر بیانیه ماموریت و چشم‌انداز، همه سازمان‌های مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری باید چندین عنصر استراتژیک بنیادی دیگر داشته باشند و به‌طور منظم آنها را ارزیابی کنند. حداقل این عناصر باید شامل موارد زیر باشند:
- بیانیه ارزش‌ها
ارزش‌های اصلی مجموعه‌ای از اصول راهنما هستند که رفتار و تصمیم‌گیری‌های تمام اعضای تیم یک سازمان‌های مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری را شکل می‌دهند.
- دلیل وجود
دلیل وجود توضیح می‌دهد که سازمان شما چه نوع تأثیر خاصی را قرار است ایجاد کند که هیچ سازمان دیگری نمی‌تواند به همین شیوه آن را محقق سازد.
- برنامه استراتژیک
یک برنامه استراتژیک اولویت‌های سازمان شما را برای آینده مشخص می‌کند. برنامه‌ریزی استراتژیک از کارکنان و هیئت مدیره شما می‌خواهد که بیانیه چشم‌انداز و ماموریت سازمان شما را ارزیابی کرده و سپس مهم‌ترین اقداماتی که باید برای پیشبرد هر دو در ۳-۵ سال آینده انجام دهید را تعیین کنند. این کار از طریق تعیین ارکان، اهداف و نتایج کلیدی صورت می‌گیرد.
عناصر استراتژیک دیگر مانند مدل منطقی و نظریه تغییر، برنامه‌های بازاریابی و جذب منابع مالی، و برنامه‌های اجرایی نیز برای بسیاری از سازمان‌ها مفید هستند.
چگونه یک بیانیه چشم انداز برای سازمان خیریه، نیکوکاری و مردم‌نهاد ایجاد کنیم؟
اگر سازمان شما در حال ایجاد اولین بیانیه چشم انداز خود است، یا نیاز به بازنگری بیانیه چشم‌انداز به‌گونه‌ای که بهتر با جهت‌گیری استراتژیک کنونی شما هم‌راستا شود دارد در ادامه مراحل شروع فرایند ایجاد یک بیانیه چشم‌انداز برای سازمان خیریه، نیکوکاری و مردم‌نهاد آورده شده است که آینده سازمان شما را هدایت خواهد کرد.
گام اول: افراد مناسب را درگیر کنید
ایده‌آل این است که فرایند توسعه بیانیه چشم‌انداز یک فرایند همکاری باشد که نه‌تنها شامل هیئت مدیره، رهبری و کارکنان ارتباطات شما باشد، بلکه یک گروه وسیع از دیگر ذینفعان داخلی و خارجی نیز در آن نقش داشته باشند. برای درک واقعی دیدگاه‌های تمام ذینفعان متنوع خود و توسعه بیانیه چشم‌اندازی که این دیدگاه‌ها را منعکس کند، باید یک گروه نماینده از این افراد را در فرایند مشارکت دهید.
ملاحظه کنید که مصاحبه‌ها، نظرسنجی‌ها و یا گروه‌های کانونی با شرکت‌کنندگان برنامه و خانواده‌هایشان، افرادی که در جوامع شما زندگی می‌کنند، داوطلبان، حامیان و هر کسی که سهمی در آینده‌ای که سازمان شما در تلاش برای ایجاد آن است، دارد، انجام دهید.
سپس، از داده‌هایی که جمع‌آوری کرده‌اید استفاده کنید تا یک کارگاه بیانیه چشم‌انداز برگزار کنید که شامل گروهی از کارکنان کلیدی، کمیته‌ای از اعضای هیئت مدیره که به‌طور عمیق در برنامه‌ریزی استراتژیک مشارکت دارند و در ایده‌آل، گروهی از ذینفعان و دیگر افراد خارجی باشد. سازمان‌های نیکوکاری در نهایت باید بیانیه چشم‌انداز خود را برای تأیید هیئت مدیره ارسال کنند، و درگیر کردن هیئت مدیره در فرایند توسعه بیانیه چشم‌انداز بهترین راه برای اطمینان از هم‌راستایی هیئت مدیره و کارکنان در مورد دلیل وجود سازمان است. سپس، بیانیه چشم‌اندازی که کارکنان و اعضای هیئت مدیره شما توسعه داده‌اند را روی بیشتر شرکت‌کنندگان برنامه و سایر ذینفعان آزمایش کنید و آن را بر اساس بازخورد آنها اصلاح کنید.
گام دوم: استفاده از تمرین‌های بیانیه چشم‌انداز برای تحریک خلاقیت
برای برگزاری جلسات توسعه بیانیه چشم انداز، تمرین‌های اثبات‌شده‌ای وجود دارد که گروه‌ها را به سمت توسعه مؤثر بیانیه چشم‌انداز سوق می‌دهند و هر جلسه را به نیازها و دینامیک‌های خاص هر گروه تطبیق می‌دهند. در اینجا چند تمرین نمونه برای شروع آورده شده است. پیشنهاد می‌کنیم هر کدام را با کمیته‌ای مشابه آنچه برای برنامه‌ریزی استراتژیک جمع می‌کنید، انجام دهید. اگر ممکن است، سعی کنید هم ذینفعان داخلی (کارکنان، هیئت مدیره و غیره) و هم ذینفعان خارجی (شرکت‌کنندگان در برنامه، حامیان و غیره) را شامل کنید.
تمرین بیانیه چشم‌انداز 1: علاقه‌مندی‌ها و عدم علاقه‌مندی‌ها
یک فهرست از 5 تا 10 بیانیه چشم‌انداز نمونه جمع‌آوری کنید. ایده‌هایی در زیر آمده است و می‌توانید موارد بیشتری از سازمان‌های مشابه یا زیرمجموعه خود اضافه کنید. سپس از گروه بخواهید که این نمونه‌ها را بررسی کرده و آنچه را که از آنها می‌پسندند و نمی‌پسندند، بیان کنند.
تمرین بیانیه چشم‌انداز 2: تیتر امیدوارکننده
از شرکت‌کنندگان بپرسید که تیتر خبری ایده‌آل در مورد سازمان شما 50 سال از اکنون چگونه خواهد بود. چه چیزی می‌خواهید در مورد سازمان شما خبرساز شود؟ چه اهدافی را دوست دارید که به آنها دست یابید؟
تمرین بیانیه چشم‌انداز 3: تصور یک جایزه
این تمرین از استراتژی‌های یادگیری است: تصور کنید که از میز خود بلند می‌شوید و خود را در یک سالن می‌بینید که کسی در حال سخنرانی و اعلام یک جایزه است. متوجه می‌شوید که سخنران _________ است و جایزه _________ است که به سازمانی تعلق می‌گیرد که ___________ را انجام داده است.
ارائه‌دهنده می‌گوید: «هیچ‌وقت در تاریخ این جایزه تا به حال، داوران در مورد سازمانی که شایسته‌ترین دریافت‌کننده این جایزه باشد، توافق کامل نداشته‌اند. و امسال این جایزه به (این سازمان) می‌رسد.» تشویق ایستاده‌ای آغاز می‌شود و مردم از جا بلند می‌شوند تا تشویق کنند. وقتی تشویق تمام می‌شود، سخنران ادامه می‌دهد و تمام دستاوردهای سازمان را که باعث شایستگی آن برای دریافت این جایزه شده، فهرست می‌کند. به آنچه که سخنران می‌گوید گوش دهید. جاهای خالی را پر کنید و فهرست بلند دستاوردهای بزرگ سازمان خود را بنویسید.
گام سوم: پیش‌نویس به صورت همکاری‌محور
پس از اینکه گروه شما با تمرین‌هایی مانند موارد فوق گرم شد، زمان آن رسیده که به نوشتن بیانیه‌های چشم‌انداز پیشنهادی بپردازید. اگر گروه بزرگی در این کار شرکت دارد، معمولاً بهتر است که ابتدا به گروه‌های 2 تا 4 نفره تقسیم شوید و سپس دوباره گرد هم بیایید تا کار یکدیگر را بررسی کرده و بر اساس آن پیش بروید.
هنگامی که از پیش‌نویس‌های اولیه عبور می‌کنید، استفاده از فرمت بیانیه چشم‌انداز «پر کردن جاهای خالی» می‌تواند مفید باشد. مانند فرمت‌های زیر:
| نام سازمان دنیایی را تصور می‌کند که توصیف چیزی که اگر تمام اهداف خود را به دست آوردید، چگونه خواهد بود. یا چشم‌انداز نام سازمان این است که توصیف چیزی که اگر تمام اهداف خود را به دست آوردید، چگونه خواهد بود. |
با این حال، نیازی نیست که احساس کنید که به این فرمت‌ها محدود هستید، و شما نمونه‌های زیادی از بیانیه‌های چشم‌انداز خواهید دید که به شکل‌های متفاوتی قالب‌بندی شده‌اند. فقط مطمئن شوید که بیانیه چشم‌انداز شما محتوایی را شامل می‌شود که توصیف می‌کند دنیای شما چگونه خواهد بود اگر سازمان شما تمام اهداف خود را به دست آورد، بدون هیچ مرز یا محدودیتی.
پس از اینکه گروه‌های کوچک ایده‌های خود را ارائه دادند، احتمالاً چندین بیانیه چشم‌انداز مختلف خواهید داشت که عناصری از آنها را می‌خواهید در نظر بگیرید یا بر اساس آنها ساختاردهی کنید. مانند توسعه بیانیه ماموریت، زمان بگذارید تا رویکردهای مختلفی را امتحان کنید و بیانیه چشم‌انداز خود را اصلاح کنید تا گروه شما احساس خوبی نسبت به آن داشته باشد.
گام چهارم: دریافت بازخورد از ذینفعان
اگر شما مراحل قبلی که توضیح داده‌ایم را دنبال کرده باشید، گروه وسیعی از ذینفعان در توسعه چشم‌انداز نقش داشته‌اند، از جمله کارکنان، اعضای هیئت مدیره، شرکت‌کنندگان در برنامه‌ها، داوطلبان و سایرین. اما مهم است که در این مرحله توقف نکنید. بسیاری از ذینفعان شما ممکن است نتوانند وقت و توجه خود را به مشارکت مستقیم در توسعه چشم‌انداز اختصاص دهند، اما دیدگاه‌های آنها اغلب تاثیرگذارترین هستند. در نظر بگیرید که فرصت‌هایی برای ارائه بازخورد به ذینفعان از طریق نظرسنجی‌های ناشناس، جلسات شنیدن نظرات، گروه‌های متمرکز، مصاحبه‌های مستقیم و سایر روش‌ها فراهم کنید. با ایجاد چندین کانال برای دریافت نظرات ذینفعان، این امکان را فراهم می‌آورید که افراد بیشتری احساس راحتی و امنیت کنند تا بازخورد صادقانه‌ای، حتی اگر انتقادی باشد، ارائه دهند.
گام پنجم: تصحیح و تکمیل
پس از اینکه فرصت‌های زیادی به ذینفعان داده‌اید تا نظرات خود را بیان کنند، اکنون وقت آن است که آنچه آموخته‌اید را بگیرید و بیانیه چشم‌انداز خود را به صورت مختصر و قدرتمند اصلاح کنید تا تصویری از دنیای آینده که سازمان شما در آن تمام اهداف خود را به دست آورده است، به دست آید. در این مرحله، باید هیچ شکی نداشته باشید که دنیایی که ذینفعان شما امیدوارند و رویا می‌بافند، چه شکلی است و نقش سازمان شما در تبدیل آن رویا به واقعیت چیست. اکنون، تنها باید آن احساس را تصحیح کنید و اطمینان حاصل کنید که کلمات استفاده‌شده برای توصیف چشم‌انداز شما به راحتی توسط همه کسانی که برای سازمان شما اهمیت دارند، قابل درک است.
البته، در این مرحله ممکن است نیاز باشد که برای تایید بیانیه چشم‌انداز جدید خود از هیئت مدیره موافقت بگیرید. اگر شما هیئت مدیره را به طور مؤثر در این فرآیند درگیر کرده باشید، این کار به راحتی انجام خواهد شد. همچنین می‌تواند مفید باشد که اطمینان حاصل کنید کمیته هیئت مدیره که در توسعه چشم‌انداز و سایر برنامه‌ریزی‌های استراتژیک مشارکت دارد، به عنوان واسطه‌ای بین هیئت مدیره و دیگر اعضای آن عمل کرده و آنها را از پیشرفت کار آگاه کند.
چگونه باید بیانیه چشم‌انداز یک سازمان خیریه، نیکوکاری یا مردم‌نهاد بازبینی شود؟
اگر سازمان شما رویکردی اندیشمندانه برای توسعه چشم‌انداز خود داشته باشد که به‌طور عمیق از یک مجموعه گسترده از ذینفعان استفاده کند، بیانیه چشم‌انداز باید توانایی ایستادگی در آزمون زمان را داشته باشد و کار شما را برای ۱۰، ۲۵ یا حتی ۱۰۰+ سال هدایت کند. با این حال، ارزشمند است که هر بار که وارد برنامه‌ریزی استراتژیک می‌شوید (معمولاً هر ۳-۵ سال یک‌بار) چشم‌انداز خود را دوباره ارزیابی کنید تا مطمئن شوید که هنوز معتبر است. اگر سازمان تغییرات عظیمی در جهت استراتژیک خود ایجاد می‌کند یا با جوامع جدید کار می‌کند، ممکن است نیاز به بازبینی و اصلاح بیانیه چشم‌انداز باشد. در غیر این صورت، باز هم مفید است که آن را تایید کرده و اطمینان حاصل کنید که همه به‌طور کامل درک کرده‌اند که چرا سازمان وجود دارد، پیش از اینکه وارد برنامه‌ریزی استراتژیک عمیق‌تر شوید.
مثال‌هایی از بیانیه چشم‌انداز سازمان‌های نیکوکاری، خیریه و مردم‌نهاد
در این بخش به چند نمونه از بیانیه‌های چشم‌انداز سازمان‌های مردم‌نهاد، خیریه و نیکوکاری می‌پردازیم:
بیانیه چشم‌انداز بنیاد خیریه معلولین ایرانیان
«اطلاع رسانی و فرهنگ سازی برای به رسمیت شناخته شدن حقوق افراد دارای معلولیت در جامعه ، کمک به افراد دارای معلولیت سراسر کشور به ویژه هنرمندان دارای معلولیت در جهت خودکفایی و ایجاد اشتغال»
بیانیه چشم‌انداز موسسه خیریه توانمندسازی ام اس
«همه بیماران مبتلا به ام اس، سرزنده، فعال و بالنده در جامعه زندگی کنند.»
بیانیه چشم‌انداز موسسه بنیاد دانش
- کاهش فقر در مسیر توسعه آموزش
- خلاق در بطن جامعه آموزش منابع انسانی
- بخش‌تر و توسعه‌پذیر آینده شکوفاتر، امید
بیانیه چشم‌انداز انجمن حامی
«ما برآنیم تا کودکان مناطق کم برخوردار کشور به فرصت های برابر آموزشی و فرهنگی باکیفیت دسترسی داشته باشند.»
بر اساس استاندارد افرا، موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد خود را به‌صورت رایگان مورد سنجش قرار دهید و یک گزارش مدیریتی دریافت کنید.