در آغاز این نشست، سجاد ابوالحسنی، مدیرعامل موسسه افرا، به فلسفه شکل‌گیری افرا پرداخت و توضیح داد:
«فضای اجتماعی و فعالیت سازمان‌های نیکوکاری کشور، ظرفیتی الهام‌بخش است که می‌تواند گسترده‌تر و اثربخش‌تر شود. افرا با هدف توانمندسازی این سازمان‌ها از نظر زیرساخت مدیریتی شکل گرفت. طی این سال‌ها، بیش از ۱۲۰۰ نفر از ۸۰۱ موسسه را توانمند کرده‌ایم، ۴۱۲ موسسه با ابزار خودارزیابی وضعیت خود را محک زدند و ۱۷ موسسه در سال اخیر موفق به دریافت گواهی اعتماد افرا شدند.»
مدیرعامل افرا: تاب‌آوری سازمانی، برای موسسه‌های نیکوکاری تبدیل به ضرورت شده است
مدیرعامل موسسه افرا با بازگشت به بحران ۱۲ روزه اخیر گفت:
«سازمان‌های نیکوکاری در این دوره کوتاه اما پرتنش با چالش‌هایی مانند ادامه خدمات در شرایط ناامن، کاهش جذب کمک‌های مالی، فشار بر منابع انسانی و اختلال ارتباطات روبه‌رو شدند. کسب‌وکارها نیز تجربیات مشابهی داشتند. این بحران نشان داد که حتی پرتلاش‌ترین سازمان‌ها بدون آمادگی، تاب نخواهند آورد. امروز سؤال کلیدی این است: چطور می‌توانیم در بحران‌های آینده، آسیب کمتری ببینیم؟ پاسخ در تاب‌آوری سازمانی است.»
او تأکید کرد: «تاب‌آوری یعنی توان بقا، سازگاری و حتی رشد در دل بحران. اگر سازمان‌های نیکوکاری فروبپاشند، خدمات‌رسانی متوقف می‌شود و اعتماد عمومی ضربه می‌خورد. تاب‌آوری نه تنها بقای سازمان‌ها را تضمین می‌کند بلکه می‌تواند فرصت جذب حامیان جدید و نوآوری‌های تازه را ایجاد کند.»
ابوالحسنی در پایان سخنانش سه اقدام کلیدی افرا را در پاسخ به بحران‌های اخیر معرفی کرد:
۱. ایجاد مسیرهای حمایتی با همراهی کسب‌وکارها برای تقویت سازمان‌های نیکوکاری؛
۲. ضبط و انتشار مجموعه مصاحبه‌های تخصصی با مدیران برای ثبت تجربه‌ها؛
۳. برگزاری نشست حاضر به عنوان نقطه آغاز همراهی گسترده میان کسب‌وکارها و سازمان‌های مردم‌نهاد.
تاب‌آوری سازمانی، یک پل میان کسب‌وکارها و سازمان‌های مردم‌نهاد
پس از ارائه سجاد ابوالحسنی، پنل تخصصی تاب‌آوری سازمانی با حضور شاهین فاطمی (هم‌بنیان‌گذار گروه برندهای درسا)، شاهین طبری (بنیان‌گذار و رئیس هیئت‌مدیره چارگون)، فیروزه صابر (فعال اجتماعی و بنیان‌گذار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان) و افخم صباغ‌نوین (بنیان‌گذار موسسه توانمندسازی مهروماه) برگزار شد. هدایت و راهبری این پنل بر عهده فرید فولادی (رئیس هیئت‌مدیره همکاران سیستم) قرار داشت.
فرید فولادی: بازتعریف رابطه کسب‌وکارها و سازمان‌های مردم‌نهاد و نیکوکاری
در این نشست، فرید فولادی، رئیس هیئت‌مدیره همکاران سیستم، با اشاره به شرایط پرچالش اقتصاد جهانی گفت: «ایران در سال‌های اخیر با لایه‌های بیشتری از بحران روبه‌رو بوده است. در چنین فضایی، مدیریت سازمان‌ها به یکی از مسائل اساسی تبدیل شده و برای بقا باید توانایی حرکت در این وضعیت مبهم را پیدا کرد.»
او سپس بر ضرورت تعامل بیشتر میان نهادهای مدنی و کسب‌وکارها تأکید کرد و توضیح داد که برای عبور از بحران‌ها، همکاری باید از سطح سنتی فراتر رود و به سمت کار شبکه‌ای و مشارکتی حرکت کند.
فولادی تغییر این رویکرد را مبتنی بر دو اصل کلیدی دانست: «اول اینکه رابطه میان شرکت‌ها و سازمان‌های نیکوکاری نباید صرفاً یک‌طرفه و بر پایه “دهنده و گیرنده” باشد، بلکه باید همکاری دوسویه شکل گیرد. دوم اینکه نهادهای نیکوکاری نیز باید مانند یک کسب‌وکار حرفه‌ای مدیریت شوند، با ساختار و خلاقیت روزانه‌ای که بتواند آن‌ها را به نتیجه برساند.»
وی همچنین با اشاره به ضرورت ایجاد یک بستر مشترک برای تقویت این همکاری‌ها گفت: «نیازمند پلتفرمی هستیم که این جریان را هدایت و تسهیل کند. همکاران من در همکاران سیستم با همکاری موسسه افرا نیز در همین راستا برنامه‌هایی دارند تا ارتباط و همکاری میان شرکت‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد روان‌تر پیش برود.»
فولادی در پایان ابراز امیدواری کرد: «پیوند میان این دو جریان می‌تواند سرآغاز حرکتی تازه باشد. آنچه امروز در این میزگرد مطرح شد، ظرفیت ارزشمندی برای شکل‌گیری همکاری‌های پایدار میان بخش خصوصی و سازمان‌های مدنی فراهم کرده است.»
شاهین فاطمی: سرمایه انسانی، ستون اصلی تاب‌آوری
شاهین فاطمی با مرور تجربه بحران‌های بین‌المللی از جمله بحران مالی ۲۰۰۸ گفت:
«مطالعات نشان داد شرکت‌هایی از بحران جان سالم به در بردند که نه تکنولوژی برتر داشتند و نه سرمایه بیشتر، بلکه توانسته بودند نیروی انسانی وفادارتر و پایدارتر بسازند. در بحران‌ها، تنها چیزی که یک سازمان را نجات می‌دهد “انسان” است.»
او سه اصل کلیدی برای مدیریت بحران معرفی کرد:
- شفافیت: پنهان‌کاری در بحران به فروپاشی می‌انجامد.
- عدالت: بار مشکلات باید به‌طور عادلانه میان ذی‌نفعان تقسیم شود.
- چرایی: کارکنان باید بدانند چرا باید در کنار سازمان بایستند؛ نه صرفاً به خاطر حقوق، بلکه به خاطر معنا و هدف.
فاطمی افزود: «امروز ما با معضل روبه‌رو هستیم، نه صرفاً یک مشکل. بحران‌ها درهم تنیده‌اند: اقتصاد، انرژی، مسائل اجتماعی و حتی اضطراب ناشی از جنگ. برای عبور از این معضل، باید علاوه بر IQ، از EQ (هوش هیجانی) و DQ (هوش شرافت و اصالت) نیز بهره بگیریم. سازمان‌هایی که اصیل‌تر و شریف‌تر عمل می‌کنند، رویین‌تن می‌شوند و توان بازایستادن پس از هر زمین خوردن را دارند.»
فیروزه صابر: حرکت سازمان‌ها در فضای محدود
فیروزه صابر، فعال اجتماعی و بنیان‌گذار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان، در نشست «تاب‌آوری سازمانی افرا» به چالش‌ها و تجربه‌های سازمان‌های نیکوکاری در مواجهه با بحران‌ها پرداخت.او با اشاره به شرایط پیچیده‌ای که سازمان‌های نیکوکاری با آن روبرو هستند گفت:
«سازمان‌های نیکوکاری هم مثل سایر سازمان‌ها با بحران مواجه‌اند و این مه‌آلودگی در بحران جنگ بیشتر خود را نشان داد. در واقع این مه‌آلودگی سال‌هاست وجود دارد و پررنگ و کم‌رنگ می‌شود، اما قرار نیست همواره مستحق چنین وضعیتی باشیم.»
او افزود: «این وضعیت موجب شده است که سازمان‌ها بیش از گذشته بر اثربخشی متمرکز شوند. دیگر نمی‌توانیم صرفاً کار کنیم؛ باید دائماً بپرسیم این اقدام چه نتیجه‌ای خواهد داشت و تا چه اندازه بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارد. حتی نیازهای جامعه هدف تغییر کرده و سازمان‌های مردم‌نهاد باید در شیوه ارتباط با مخاطبان بازنگری کنند.»
افخم صباغ‌نوین: ضرورت سناریونویسی در بحران
افخم صباغ‌نوین بر اهمیت برنامه‌ریزی سناریو‌محور در شرایط پرابهام تأکید کرد و گفت:
«وقتی آینده پیش‌بینی‌پذیر نیست، باید چند سناریو طراحی کنیم؛ کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت. در هر کدام باید اولویت فعالیت‌ها، منابع مالی و راهکارهای مدیریت منابع انسانی مشخص باشد.»
او افزود: «داشتن صندوق ذخیره و اضطراری حیاتی است. ما باید بتوانیم در شرایط بحرانی هم منابع تازه جذب کنیم و هم در مواقع لازم هزینه‌ها را کاهش دهیم.»
صباغ‌نوین قطع ارتباطات و محدودیت‌های اینترنت را یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها خواند و تأکید کرد: «سازمان‌ها باید پلتفرم‌های جایگزین و راهکارهای ارتباطی امن را از پیش آزمایش کرده باشند. در نهایت، هیچ نهادی به تنهایی از بحران عبور نمی‌کند. شبکه‌سازی و همبستگی سازمان‌های مردم‌نهاد شرط بقاست.»
شاهین طبری: از رابطه کمک‌دهنده به خلق ارزش مشترک
شاهین طبری با تجربه فعالیت در حوزه فناوری و همکاری با NGOها گفت:
«نگاه سنتی به رابطه میان شرکت‌ها و سازمان‌های نیکوکاری باید تغییر کند. امروز بحث بر سر خلق ارزش مشترک است. ما نمونه‌هایی داشتیم که NGOها نه برای دریافت کمک مالی، بلکه برای بهره‌گیری از شبکه‌ها و رسانه‌های ما درخواست همکاری کردند. این هم‌افزایی نشان می‌دهد ظرفیت‌های مشترک بسیار فراتر از پول است.»
او افزود: «چه در کسب‌وکار و چه در NGO، رشد شبیه یک پیاز است؛ لایه‌به‌لایه باید اعتمادسازی کرد، کیفیت را ارتقا داد، درآمد پایدار ایجاد کرد و دوباره سرمایه‌گذاری نمود. این نگاه استارتاپی می‌تواند حتی در سازمان‌های نیکوکاری نیز راه‌گشا باشد.»
طبری در پایان گفت: «بزرگ‌ترین سرمایه ما امید است. اگر امید زنده بماند، زنجیره ارزش پابرجا می‌ماند. مسئولیت مشترک همه ما، چه در بخش خصوصی و چه در نهادهای مدنی، این است که امید را حفظ کنیم.»
در پایان این نشست، فرصتی برای پرسش و پاسخ نیز در نظر گرفته شده بود.
نشست تاب‌آوری سازمانی افرا، هم فرصتی برای مرور تجربه‌های اخیر سازمان در حوزه مدیریت و مواجهه با بحران و اقدامات پیشگیرانه بود و هم بستری برای طرح دیدگاه‌های عملی از سوی مدیران کسب‌وکارها و سازمان‌های نیکوکاری. این نشست سرآغاز گسترش ارتباط اثربخش، پایدار و سازنده میان سازمان‌های نیکوکاری و کسب‌وکارها توسط افرا در نظر گرفته شده است.
گفت‌وگو با مدیران خبره اکوسیستم نیکوکاری درباره مدیریت بحران و تاب‌آوری سازمانی
بر اساس استاندارد افرا، موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد خود را به‌صورت رایگان مورد سنجش قرار دهید و یک گزارش مدیریتی دریافت کنید.