چرا توسعه ظرفیت در سازمان‌های غیرانتفاعی اهمیت دارد؟ سازمان‌های غیرانتفاعی برای دستیابی به نتایج فعالیت‌هایشان به ظرفیت‌های خاصی نیاز دارند. این ظرفیت‌ها عبارتند از رهبران قدرتمند، مدیریت مالی، فناوری، فضای اداری، همچنین موارد دیگری مانند ارتباطات، قابلیت انطباق و روابط.
به گزارش جیو فاندرز (GEOfunders)، نیازهای سازمان‌های غیرانتفاعی با گذشت زمان و با رشد سازمان دستخوش تغییر می‌شوند. نهادهای اهداکننده نقشی اساسی در ارائه کمک به سازمان‌های غیرانتفاعی برای ایجاد و حفظ زیرساخت‌های اصلی و سایر ظرفیت‌های آنها دارند – اما همیشه به سادگی نمی‌توان فهمید که چه چیزی را باید مورد حمایت قرار داد و چرا. از سال 1997میلادی، جیو (نهادهای اهداکننده در خدمت سازمان‌های اثرگذار) که خود مجمعی است مشتمل بر بیش از 6هزار نهاد اهداکننده در سرتاسر جهان، با هدف ارتقای کمک به موسسات غیرانتفاعی و بهبود فعالیت‌های بشردوستانه، فرصت‌هایی را برای اهداکنندگان فراهم کرده است تا بتوانند برای به اشتراک گذاشتن دانش و الهام بخشیدن به یکدیگر، در کنار هم قرار بگیرند.
جیو اثربخشی سازمان‌های غیرانتفاعی را چنین تعریف می‌کند: «اصطلاح اثربخشی به توانایی یک سازمان یا یک شبکه برای انجام مأموریت خود اطلاق می‌شود. این توانایی از طریق ترکیبی از مدیریت صحیح، حاکمیت قوی و سخت‌کوشی مداوم برای ارزیابی و دستیابی به نتایج حاصل می‌شود.»
ظرفیت «واژه‌ای انتزاعی است که طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها، دانش و منابع مورد نیاز سازمان‌های غیرانتفاعی را توصیف می‌کند که این سازمان‌ها برای اثربخشی به آنها نیاز دارند.» نیازمندی‌های مربوط به ظرفیت، طیف وسیعی از عوامل را شامل می‌شود از جمله: اندازه سازمان، مراحل متوالی رشد و توسعه آن، الگوی برنامه‌ها، پایه درآمد یا بهره‌گیری از ظرفیت‌های سازمان‌های مکملی که در همان زمینه مشغول به فعالیت هستند.
فهرست ظرفیت‌های معمول به شرح زیر است: گرچه که همه این ظرفیت‌ها از اهمیت برخوردار هستند، اما لازم نیست یک سازمان در همه این موارد از نقطه قوت برخوردار باشد. بلکه در چرخه حیات یک سازمان ممکن است در یک مقطع خاص یکی از این ظرفیت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود.
رهبری: رهبری پرسنل و هیات مدیره را شکل دهید و در بسط و توسعه استعدادها و برنامه انتقال قدرت اجرایی سرمایه‌گذاری کنید. مرکز جیو بر این باور است که در موفقیت هر سازمان غیرانتفاعی، یک رهبری قدرتمند نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
ماموریت، دیدگاه و استراتژی: برنامه‌ریزی، ارزیابی و توسعه سازمانی را به اجرا بگذارید.
تحقق برنامه: طراحی، تحقق و ارزیابی برنامه را اجرا کنید.
توسعه بودجه: استراتژی و برنامه جذب بودجه را توسعه دهید و به اجرا بگذارید و برای اجرای دیگر فعالیت-های درآمدزایی برنامه‌ریزی کنید.
مدیریت مالی: فعالیت‌های روزانه و برنامه‌های بلندمدت را مدیریت کنید تا از سلامت مالی سازمان اطمینان حاصل شود.
ارتباطات: به منظور افزایش آگاهی و جلب توجهات و منابع به سمت سازمان، از بازاریابی، حضور آنلاین، ارتباطات رسانه‌ای و رسانه‌های اجتماعی بهره بگیرید.
فناوری: سیستم‌های داخلی فناوری اطلاعاتی که برای تسهیل امور مورد نیاز هستند را راه‌اندازی کنید و به کار بگیرید.
روابط استراتژیک: با سازمان‌های همکار، سهامداران و تصمیم‌سازان ارتباط ایجاد کنید. این می‌تواند در پیشبرد هدف کمک کند و احتمالا باعث جرقه‌های همکاری شود.
سازمان‌های غیرانتفاعی نیازمند آن چیزی هستند که گروه تی‌سی‌سی آن را ظرفیت انطباقی نام‌گذاری کرده است. این گروه مشاوره‌ای که در زمینه همکاری با شرکت‌ها فعالیت می‌کند، ارائه‌کننده راه‌هایی برای اثرگذاری اجتماعی هرچه بیشتر برای سازمان‌ها است. بر این اساس، ظرفیت انطباقی عبارت است از: «توانایی در زمینه ارزیابی، نظارت، واکنش نشان دادن و ایجاد تغییرات داخلی و خارجی.» این گروه اعتقاد دارد که، ظرفیت انطباقی، به همراه رهبری، مدیریت و ظرفیت‌های درون‌سازمانی، عناصر کلیدی برای ثبات سازمان‌های غیرانتفاعی هستند.
چرا باید در ظرفیت سرمایه‌گذاری کرد؟
ادبیات موجود در بخش غیرانتفاعی تعریف پذیرفته شده‌ای را از ظرفیت‌سازی ارائه نمی‌کند، شاید به این دلیل که بسیار گسترده و چندوجهی است. پیت یورک، مدیرعامل شرکت الگوریتم و مدیرعامل سابق گروه تی‌سی-سی، در مصاحبه‌ای در این باره تعریف مختصری ارائه کرده است: «ظرفیت‌سازی به هر فعالیتی اطلاق می‌شود که عملکرد و تاثیر سازمان‌های غیرانتفاعی را تقویت می‌کند.» همان طوری که برای یک زندگی سالم می-بایست به سلامت بدن خود توجه کنیم، سازمان‌ها نیز برای فعالیت موثر به مراقبت و تغذیه نیاز دارند. در نشست پرسش و پاسخ آنلاینی که توسط شرکت جیو در سراسر ایالات متحده میزبانی شد، رهبران سازمان-های غیرانتفاعی برخی از دلایل اهمیت سرمایه‌گذاری در ظرفیت سازمانی را برشمردند:
1- تقویت اجرای برنامه‌ها: سرمایه‌گذاری در ظرفیت می‌تواند به توسعه رهبری، زیرساخت‌ها، ارزشیابی ظرفیت یا سایر مهارت‌های مورد نیاز برای طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه‌ها کمک کند.
2- آزاد کردن فضا برای تفکر استراتژیک بیشتر: جیو در این جلسه از احساس ناتوانی ناشی از محدودیت انرژی یا ظرفیت ذهنی لازمی که در تامین بودجه با آن مواجه بودند سخن به میان آورد. یکی از رهبران در این باره گفت، «ما در معیار روزانه از توان و زمان لازم برای اندیشیدن به ظرفیت‌ها برخوردار نیستیم. به همین خاطر من در تعطیلات آخر هفته به مسائل کلان فکر می‌کنم، اما همچنان با این مساله درگیرم.» حمایت از ظرفیت‌ها می‌تواند زمان و فضای لازم برای اندیشیدن به مسائل کلان را در اختیار رهبران سازمان-های غیرانتفاعی قرار دهد.
3- زمینه‌سازی برای رشد سازمانی: نهادهای کمک‌کننده اغلب دغدغه این موضوع را دارند که مراکز دریافت-کننده کمک‌هایشان تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند، اما این امر بدون داشتن پایه‌ای قوی امکان‌پذیر نیست. نخستین قدم مهم در کمک به مراکز دریافت‌کننده کمک برای افزایش تاثیرگذاریشان این است که ظرفیت-های سازمانی آنها به سرعت افزایش یابد.
4- قرار دادن سازمان‌ها در جایگاهی که بتوانند شرکای بهتر برای همکاری باشند: از آنجایی که سازمان‌ها نیازمند تلاش‌هایی هستند که به واسطه آنها اثرگذاری خود را با پایه‌هایی قوی رشد دهند، اگر سازمان‌های غیرانتفاعی از سلامت کافی برخوردار باشند، می‌توانند در فعالیت‌های مشترک به عنوان شرکای بهتری ایفای نقش کنند. آن دسته از نهادهای تخصیص‌دهنده کمک‌ها که علاقه‌مندند شاهد همکاری بیشتری بین دریافت‌کنندگان کمک‌ها باشند باید به ظرفیت‌های کلی هر یک از این نقش‌آفرینان توجه داشته باشند. یکی از رهبران سازمان‌های غیرانتفاعی در نشست پرسش و پاسخ جیو گفت: «اگر زیرساخت‌های قوی نداشته باشیم، مثل این است که قطار بدون ریل حرکت کند. ما این برنامه‌ها را داریم، اما هیچ مسیری برای حمایت از آنها وجود ندارد.»
نتیجه‌گیری
سازمان‌های غیرانتفاعی نیازمند ظرفیت‌های خاصی هستند تا بتوانند با چالش‌ها مقابله کنند و در شرایط در حال تغییر و چالش‌برانگیز به رشد و شکوفایی برسند. از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به رهبری قدرتمند، مدیریت مالی، ارتباطات اشاره کرد. این ظرفیت‌ها بر پایه بودجه‌های تخصیص‌یافته و توجهات نهادهای اهداکننده و سازمان‌های غیرانتفاعی شکل می‌گیرد.
منبع: geofunders
بر اساس استاندارد افرا، موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد خود را به‌صورت رایگان مورد سنجش قرار دهید و یک گزارش مدیریتی دریافت کنید.