در جهان امروز از صداقت به عنوان مهمترین ویژگی رهبران نام برده می‌شود. گرچه که رهبری اخلاقی فقط محدود به سازمان‌های غیرانتفاعی نمی‌شود، اما در این سازمان‌ها از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا رهبران سازمان‌های غیرانتفاعی و مردم‌نهاد وظیفه خاصی برعهده دارند و می‌بایست نشان دهند که نسبت به ارزش‌هایی مانند مسئولیت‌پذیری، دلسوزی، صداقت، خدمت به دیگران، شفافیت و احترام متعهد هستند. رهبری اخلاقی یکی از ویژگی‌های حائز اهمیت برای سازمان‌های نیکوکاری و مردم نهاد در جهت حفظ اعتماد عمومی است.
موسسات نیکوکاری و مردم‌نهاد سازمان‌هایی هستند که هدف از به وجود آمدن آن‌ها خدمت‌رسانی در راستای منفعت عموم است. ماموریت یک سازمان نیکوکاری نشان‌دهنده روش خاصی است که از طریق آن، سازمان به اهداف خود در زمینه منافع عمومی تحقق می‌بخشد.
بالاترین رکن حاکمیتی سازمان‌های نیکوکاری و مردم‌نهاد اغلب به درستی «امنا/ مجمع عمومی» خطاب می‌شوند. عنوان امنا/ مجمع عمومی این مفهوم را تداعی می‌کند که دارایی‌های یک سازمان غیرانتفاعی به اعضای هیئت امنا/ سازمان سپرده شده‌اند، تا طبق وظیفه قانونی و امانت‌داری که برعهده دارند اطمینان حاصل کنند که سازمان غیرانتفاعی دارایی و سرمایه‌های خود را در جهت پیشبرد منافع عمومی به کار می‌گیرد.
به‌کارگیری مجموعه‌ای از اصول، برای هدایت تصمیم‌گیری و فعالیت‌های یک سازمان نیکوکاری و مردم نهاد و هم‌چنین رفتار کارکنان، داوطلبان و اعضای هیئت امنا و هیئت مدیره آن مفید است. این مجموعه را می‌توان «منشور اخلاقی» نامید اما ممکن است عبارات دیگری نیز برای نامیدن آن استفاده شود مانند «بیانیه ارزش‌ها»، «منشور رفتاری» یا «کدها (معیارهای) اخلاقی». هدف از به‌کارگیری چنین بیانیه‌ای به طور رسمی انتخاب اخلاقی و اطمینان از پذیرش مسئولیت برای این انتخاب‌ها از سوی کارمندان، داوطلبان و اعضای هیئت امنا/ مجمع عمومی و هیئت مدیره است. بدنه حاکمیتی یک موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد با به‌کارگیری منشور اخلاقی، تعهد خود را نسبت به رفتار اخلاقی نشان می‌دهد. چنین تعهدی کمک زیادی به جلب اعتماد عمومی می‌کند. داوطلبانگی، صداقت، راستی، شفافیت، رازداری و عدالت هر یک از نمونه ارزش‌هایی است که به طور معمول در منشور اخلاقی یک سازمان غیرانتفاعی بیان می‌شود – اما ممکن است ارزش‌های دیگری هم وجود داشته باشد (ارزش‌هایی متناسب با موضوع فعالیت خاص در یک موسسه نیکوکاری یا سازمان مردم‌نهاد) که برای سازمان بسیار مهم باشد.
استانداردها و تشکل‌های بین‌المللی مرتبط با سازمان‌های غیرانتفاعی تمامی این سازمان‌ها را تشویق می‌کنند تا یک «بیانیه ارزش‌ها» یا «منشور اخلاقی» مناسب برای سازمان خود تهیه کنند. بهتر است برخی از سازمان‌های مردم‌نهاد از منشور اخلاقی مبتنی بر استانداردهایی استفاده کنند که قبلا توسط برخی گروه‌ها و تشکل‌های تخصصی مرتبط با حوزه فعالیت آن‌ها مصوب شده است. اما ممکن است برخی از دیگر سازمان‌های نیکوکاری بیانیه ارزش‌های خود را ایجاد کنند که نشان‌دهنده ماموریت منحصر به فرد آن سازمان باشد که دربرگیرنده فعالیت‌ها، تعامل با مراجعین، داوطلبان و مردم است. نام‌گذاری هرچه باشد، داشتن سندی مکتوب که چارچوب اصولی و ارزش‌های اصلی موسسه نیکوکاری و سازمان مردم‌نهاد را در یک فضای تعاملی بیان کند، و مرور دوره‌ای آن، می‌تواند به دلایل عملی و هم‌چنین اخلاقی مفید باشد.
داشتن یک منشور اخلاقی یا بیانیه ارزش‌ها به جذب کارکنان و داوطلبان با توانمندی بالا، جذب اعضای هیئت مدیره، و حفظ خیرین و حامیان مالی کمک می‌کند و البته اطمینان می‌دهد که همه تعاملات در چارچوب ارزش‌های سازمان به پیش می‌رود. بسیاری از سازمان‌ها بیانیه ارزش‌ها / منشور اخلاقی خود را بر روی وب‌سایت‌های خود منتشر می‌کنند تا کاملا شفاف عمل کنند و تعهد سازمان خود را نسبت به مسئولیت‌پذیری به نمایش بگذارند.
وجود سازمان برای منافع عمومی یک موضوع است و جلب اعتماد عمومی موضوعی دیگر، که این وجه به رهبری اخلاقی و اقدامات مسئولانه و پاسخگو نیاز دارد. نیکوکاران و حامیان مالی به سازمان‌هایی که به آن‌ها اعتماد دارند کمک می‌کنند. جلب اعتماد نه تنها مستلزم استفاده خردمندانه از مشارکت‌ها است، بلکه نیازمند تعهد به رفتار اخلاقی است. داوطلبان وقتی ببینند یک سازمان مردم‌نهاد بر اساس اخلاق عمل می‌کند، به آن اعتماد می‌کنند و برای محقق کردن آن اهداف وقت خواهند گذاشت. زمانی که یک سازمان نیکوکاری نشان داده باشد که در قبال اقدامات خود مسئولیت‌پذیر است، در همکاری‌ها، توافقات و تفاهم‌نامه‌ها و معاملات خود از شفافیت مالی برخوردار است و اگر نگرانی‌هایی در خصوص آن سازمان به وجود آید پاسخگو است، آن‌گاه گروه‌های مخاطب برای دریافت خدمات به آن سازمان مراجعه خواهند کرد و حامیان نیز آن را به دیگران توصیه می‌کنند.
موسسات نیکوکاری می‌توانند برای نشان دادن رهبری اخلاقی در سازمان خود روش‌های زیر را به کار ببندند:
- به موقع از خیرین، داوطلبان و حامیان مالی در خصوص مشارکت آن‌ها قدردانی کنند. همه نیکوکاران برای هدایای کوچک و بزرگ خود انتظار یک یادداشت «تشکر» را دارند. تشکر به موقع از آن‌ها و ارائه مستندات لازم برای تامین نیازهای تشکیل پرونده مالیاتی حامیان مالی شرکتی به صورت شفاف به آن‌ها، نه تنها از نظر قانونی لازم است بلکه از نظر اخلاقی نیز شایسته است.
- برای همه افراد حفظ اطلاعات شخصی از اهمیت بسیاری ویژه‌ای برخوردار است. این موضوع در مورد حامیان مالی، خیرین و ذی‌نفعان سازمان‌های غیرانتفاعی نیز مصداق دارد. لذا می‌بایست در خصوص حفظ امنیت اطلاعات نهایت دقت به خرج داده شود و اقدامات لازم در جهت حفظ اطلاعات شخصی آن‌ها در برابر سرقت‌های اینترنتی اگر از بسترهای مجازی و ابری استفاده می‌شود انجام شود.
- ارزش‌های سازمان غیرانتفاعی می‌بایست مشخص باشند و روی وب‌سایت قرار داده شوند و هر زمان که یک فرد جدید اعم از موظف و داوطلب به مجموعه می‌پیوندد در جلسه‌ای تیمی در مورد ارزش‌ها گفتگو شود. باید اطمینان حاصل شود که همه افراد خصوصا بدنه حاکمیتی از این موضوع آگاه باشند که فعالیت‌های سازمان خیریه و مردم نهاد، غیرانتفاعی است و همیشه و به هر طریقی در راستای تحقق منافع عمومی است و نه تامین منافع شخصی.
- آیین‌نامه اخلاقی-رفتاری مصوب باید به گونه‌ای باشد که هر سازمان غیرانتفاعی بر اساس آن از اخلاقی و قانونی بودن جمع‌آوری کمک‌های مالی در مناطقی که سازمان در آن‌ها فعالیت می‌کند، اطمینان حاصل کند.
- سیاست در زمینه تضاد منافع شاید مهمترین سیاستی باشد که هیئت امنا/ مجمع عمومی و هیئت مدیره یک سازمان غیرانتفاعی می‌تواند اتخاذ کند. برای داشتن بیشترین تاثیر، این سیاست باید به صورت مکتوب باشد و سطوح حاکمیتی و کارکنان باید آن را مرتباً مرور کنند.
- باید بر اجرای منشور اخلاقی نظارت شود. به علاوه، با انجام نظارت قانونی می‌بایست مطمئن شد که سازمان غیرانتفاعی در چارچوب ارزش‌های سازمانی خود درست عمل می‌کند، و با آگاهی از الزامات قانونی که بر برنامه‌ها و خدمات منحصربه‌فرد سازمان غیرانتفاعی تاثیر می‌گذارد، از آن‌ها پیروی می‌کند.
- آگاهی کارکنان می‌بایست ارتقا یابد و برای آن‌ها، موظف یا داوطلب، خط‌مشی تعیین شود تا با ذی‌ربطان و ذی‌نفعان رفتار مناسب داشته باشند.
- هنگام استفاده از مالکیت مادی / معنوی متعلق به دیگران، از قبل از آن‌ها اجازه گرفته شود و نام صاحب اصلی آن ذکر شود.
- مراحل اطلاع‌رسانی داخلی برای تشویق افراد به انتقال اطلاعات به مدیریت در مورد موضوعاتی که باعث نگرانی شده است، و اطمینان‌بخشی به آن‌ها در زمینه مصون ماندن تعریف شود.
- در قبال مستندسازی تصویری از عکس‌های افراد می‌بایست احساس مسئولیت شود و فقط با اجازه آن‌ها عکس‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
- از آن‌جایی که سازمان‌های غیرانتفاعی با اطلاعات محرمانه مراجعه‌کنندگان و استفاده‌کنندگان از خدمات این سازمان‌ها سرو‌کار دارند، لذا می‌بایست در حفظ این اطلاعات کوشا باشند. همه سازمان‌های غیرانتفاعی باید مناسب‌ترین سیاست رازداری را در قبال حامیان مالی و خدمات‌گیرندگان به دقت انتخاب کنند و به کار بندند.
- مستقل از حوزه فعالیت، برای حفظ کره زمین، روش‌های زیست محیطی پایدار را دنبال کنند.
- در زمان بحران با شفافیت عمل کنند و به موقع پاسخگو باشند.
- در همه فرایندهای مالی و درخواست‌های مربوط به کمک‌های خیرخواهانه به طور شفاف عمل کنند.
آشنایی بیشتر با افرا و خدمات آن